شیوه درست و حرفه ای تعویض دنده دستی

رانندگی بدون تعويض دنده امری محال است. چه سنگين كردن دنده و چه سبك كردن آن. نکاتی که در ادامه به آن ها اشاره می شود، براي خودرو هاي با گيربكس دستي صدق می کند و در خصوص گير بكس هاي فول اتوماتيك كه امكان تعويض دستي دنده وجود ندارد، آشنايي با حالات مختلف گيربكس كافي است.

دسته دنده را صحيح بگيريم

گرفتن صحیح دسته دنده از اصول اوليه رانندگي حرفه ایست دسته دنده را به مانند شکل در دست بگیرید. دنده هایی که از شما دور است (دنده های فرد) را با کف دست هول دهید و دنده های که نزدیک شما قرار دارند (دنده های زوج) را با 4 انگشت خود بکشید. همیشه و در همه حال بخاطر داشته باشید که خودرو با کدام دنده در حال حرکت است. در هر لحظه از وضعيت دنده خود مطلع باشيد. شايد اين مطلب در ظاهر ساده باشد اما زماني كه شما با سرعت رانندگي مي كنيد تمامي اين موارد حياتي هستند.

آشنایی اولیه

هر دنده ای دامنه حرکت و سرعت موثری دارد که به دامنه دور موتور آن اتومبیل بستگی دارد. هر چه دور موتور بیشتر باشد، خودرو سریعتر می تواند به نقطه تعویض دنده برسد. در بین سرعت های کاربردی یک موتور، دامنه موثری وجود دارد که به آن "دامنه نیرو" می گویند. این بازه جایی است که سریعترین سرعت گیری در آن انجام می گیرد. همانطور که در تصویر زیر مشاهده می کنید، گیربکس ها عموما به نحوی طراحی شده اند که بازه های مشترک نیرویی در دنده های مختلف را فراهم سازند.

برای مثال در قسمتی که ما بین دنده های دو و سه مشخص شده است، بهترین بازه برای تعویض دنده است که درست پیش از بازه خطر دور موتور در خودرو های مختلف است که اغلب با قرمز مشخص می شوند.

تنظیم دور موتور (REV MATCHING)

نرم تعویض کردن دنده یکی از اساسی ترین تکنیک هایی است که بسیاری از رانندگان از آن اطلاع کامل نداشته و توان اعمال آن در رانندگی را ندارند. نرم تعویض کردن دنده باعث افزایش عمر گیربکس و وارد شدن فشار کمتر به آن و جلوگیری از انتقال وزن نا خواسته به قسمت جلو خودرو می شود.

حال به Rev Matching بپردازیم. فرض کنید با دنده 3 در حال حرکت هستید و دور موتور روی 3000 دور بر دقیقه. با همان سرعت به دنده 2 بروید. دور موتور تا نزدیکی 5000 دور بر دقیقه بالا می آید. شما می بایستی این فاصله را با گاز دادن (زمانی که گیر بکس در گیر نیست) پوشش داده و پا را از روی کلاچ بر دارید. با این تکنیک شما این اجازه را خودرو نمی دهید که از ترمز موتور استفده کند و از کله کردن خودرو جلوگیری خواهید کرد.

سبک کردن دنده

تعویض دنده برای سبک سازی آن (برای مثال از دنده یک به دنده دو) به مراتب راحت تر و کم دغدغه تر از سنگین کردن آن است. شما کافی است دنده ها را در حداکثر دامنه نیرویی خود تعویض کرده و کمی با بازی کردن با پدال گاز دور موتور را برای دنده بعدی آماده کنید تا امکان تعوض دنده در حداقل زمان فراهم شود. لازم به توضیح است که در مسابقات، دنده ها در نهایت دامنه نیرو خود (دقیقا قبلا از رد لاین دور موتور) تعویض می شوند.

سنگین کردن دنده

شما در دو حالت دنده را سنگین می کنید:

1- خودرو با دور موتوری کمتر از بازه اعمال نیرو مورد نیاز راننده در حال حرکت است ( در اصطلاح سنتی دنده مرده )

در این خصوص که تکلیف مشخص است. شما با یک تنظیم دور موتور ساده به شرح ذیل به دنده سنگین تر می روید:

1.1 خودرو با دنده 3 در حال حرکت است

1.2 پا را روی کلاچ گذاشته

1.3 دنده را از 3 به 2 می آوریم

1.4 پا فشردن پدال گاز دور موتور را به میزان هماهنگی می رسانیم

1.5 پا را از روی کلاچ بر می داریم

2- شما به پیجی نزدیک شده اید و سرعت خودرو زیاد است و شما در حین ترمز گیری احتیاج به دنده سنگین تر برای عبور از پیچ دارید .

که در این مورد کمی اوضاع پیچیده تر است

اول وضعیت موجود را بررسی می کنیم. با سرعت ( حرکت روی لیمیت ) نزدیک پیچ می شوید، دنده 3، اقدام به ترمز گیری کرده و به دنده 2 رفته و پا را به آرامی از روی کلاچ بر می دارید. به علت استفاده خودرو از ترمز موتور، وزن بیش از پیش به جلو منتقل شده و وارد پیچ می شوید و به علت توزیع وزن نا مناسب، احتمال سر خوردن عقب خودرو بسیار بالا می رود و ...

راه حل چیست؟

اگر هنوز به حد یک راننده حرفه ای نشده اید، در ابتدا از رانندگی با سرعت زیاد پرهیز کرده و قبل از پیچ سرعت را به حد مناسب رسانده و سپس دنده را سنگین کرده و با یک تنظیم دور موتور ساده به دنده سنگین تر بروید. اما این فرآیند در دنیای حرفه ای امکان پذیر نیست. فرآیندی زمان گیر که به شما اجازه استفاده از تمام مسیر شتاب گیری را نمی دهد.

استفاده از تکنیک پاشنه – پنجه (Heel and Toe) در تعویض دنده:

حال بیاید یک حرفه ای باشیم. شرایط مشابه قبل را آنالیز می کنیم (انتخاب دنده ها صرفا یک مثال می باشد)

1- شتاب گیری با دنده 3

2- به پیچ نزدیک شده و در نقطه ترمزگیری اقدام به شتاب گیری منفی (ترمز) می کنیم.

3 - دور موتور و سرعت به حدی رسیده که می توان دنده را کاهش داد. حالا پاشنه پای راست خود را با حفظ پنجه پا روی ترمز، با پا چرخش مچ پایتان، پاشنه پا را به سمت پدال گاز می بریم و کلاچ را می فشاریم.

4 - گاز را با پاشنه می فشاریم تا دور موتور به حد تنظیم دور موتور.

5- به دنده 2 می رویم.

6- حالا همزمان پاشنه پای راست و پای چپ را از روی پدال های گاز و کلاچ برمی داریم.

7- حال اگر ترمز گیری همچنان احتیاج بود که وضعیت فشرده پدال ترمز را حفظ می کنیم . و در غیر این صورت باز هم اقدام به شتاب گیری کرده و از پیچ عبور می کنیم.

شما هم اکنون بدون از دست دادن زمان و افزایش طول فاصله ترمزگیری و مهمتر از آن درگیر کردن ترمز موتور و در نهایت بر هم زدن تعادل خودرو دنده را سنگین کرده اید. در نظر داشته باشید که این تکنیک در برخی موارد بصورت ترتیبی برای چند دنده استفاده می شود (از 5 به 4 / 4 به 3 و ...)

خیلی ساده نیست اما با تمرین کردن به آن می رسید. پس فعلا از سرعت کاسته و به تمرین بپردازید. سرعت آخرین قسمت از یک رانندگی حرفه ایست.